In onze huidige tijd heeft het absurdisme op verschillende manieren een nieuw leven gekregen. Het absurdisme, zoals ontwikkeld door Albert Camus, is gebaseerd op de spanning tussen de menselijke zoektocht naar betekenis en het universum dat die betekenis niet biedt. Deze filosofie, die vooral populair was in de periode na de Tweede Wereldoorlog, blijkt opvallend relevant in het licht van moderne uitdagingen. Hier zijn enkele manieren waarop het absurdisme vandaag de dag voorkomt:
1. Existentiële onzekerheid en de absurditeit van de wereld
In de afgelopen decennia zijn we steeds meer geconfronteerd met situaties die ons aan de absurditeit van het bestaan herinneren. Denk aan de wereldwijde pandemie van 2020, waarbij het dagelijks leven abrupt werd verstoord en velen zich afvroegen wat nog zin had. De onvoorspelbaarheid van het leven en het gevoel dat de wereld buiten onze controle ligt, hebben velen aangespoord om vragen te stellen over de zin van hun eigen bestaan. Het absurdisme biedt een perspectief dat het mogelijk maakt om deze onvoorspelbare en vaak zinloze gebeurtenissen te omarmen zonder te wanhopen.
De pandemie liet bijvoorbeeld zien hoe fragiel en onvoorspelbaar het leven is. Veel mensen stonden ineens voor existentiële vragen zoals: “Wat is het doel van mijn leven als alles zomaar kan veranderen?” Het absurdisme biedt een antwoord door te zeggen dat er geen inherent doel is—maar dat we ons daartegen kunnen verzetten door betekenis te vinden in de kleine, dagelijkse dingen en de absurditeit te omarmen.
2. Postmoderne cultuur en media
In de hedendaagse kunst en populaire cultuur zijn absurdistische elementen sterker aanwezig dan ooit. Postmoderne kunst en literatuur, bijvoorbeeld, is vaak doordrenkt van absurdisme. Denk aan tv-programma’s zoals Rick and Morty, BoJack Horseman, of films van regisseurs zoals Charlie Kaufman (Eternal Sunshine of the Spotless Mind en Synecdoche, New York). Deze werken onderzoeken vaak thema’s zoals de zinloosheid van het bestaan, de absurditeit van het leven en de worsteling van het individu om betekenis te vinden in een chaotische wereld.
In deze tijd, waarin media overal en altijd beschikbaar zijn, worden we constant gebombardeerd met tegenstrijdige en vaak onzinnige berichten. Het wordt steeds moeilijker om duidelijke, universele waarheden te onderscheiden in een zee van informatie, wat een gevoel van absurditeit kan opwekken. In deze context biedt het absurdisme een manier om om te gaan met de onzekerheid en het gevoel van chaos in een post-truth wereld.
3. Absurdisme en klimaatverandering
De klimaatcrisis roept ook sterke absurdistische reacties op. Terwijl wetenschappers en activisten waarschuwen voor catastrofale gevolgen, blijven veel mensen en overheden handelen alsof er geen urgent probleem is. Dit kan als absurd worden ervaren: de menselijke zoektocht naar controle over de natuur en de vooruitgang van de technologie hebben geleid tot een situatie waarin we mogelijk de planeet vernietigen, terwijl we tegelijkertijd doorgaan met “business as usual.” De vervreemding die sommige mensen voelen wanneer ze deze tegenstrijdigheid onder ogen zien, sluit aan bij de absurdistische gedachte dat het leven fundamenteel onlogisch en betekenisloos kan zijn.
Toch biedt het absurdisme hier een manier om deze situatie te benaderen: niet door in wanhoop te vervallen, maar door een balans te vinden tussen de erkenning van de absurditeit van de situatie en het nemen van concrete actie. De absurdistische held in dit geval zou kunnen zijn iemand die blijft strijden voor verandering, wetende dat de wereld misschien nooit perfect zal zijn.
4. Sociale media en de absurde held
Ook in de moderne digitale wereld zien we dat de absurditeit van het bestaan zich op nieuwe manieren manifesteert. Sociale media creëren een constante stroom van oppervlakkige interacties, virale trends en meme-cultuur, die vaak de grenzen tussen zin en onzin vervagen. Veel gebruikers van platforms zoals Twitter of TikTok omarmen de absurditeit van deze oppervlakkigheid en spelen ermee, wat kan worden opgevat als een vorm van moderne absurdistische rebellie. Deze digitale uitingen kunnen worden geïnterpreteerd als manieren om de absurditeit van het leven te benadrukken en te vieren.
Memes zelf zijn vaak absurdistisch van aard. Ze benadrukken de willekeurigheid en zinloosheid van populaire cultuur of maatschappelijke normen door er op humoristische wijze mee te spelen. Deze beweging, die schijnbaar nergens op slaat, reflecteert de kern van het absurdisme: er is geen hoger doel of grotere betekenis, maar juist binnen die betekenisloosheid ontstaat een nieuwe vorm van vrijheid en humor.
5. Werk en de zinloosheid van het moderne bestaan
Veel mensen ervaren ook een gevoel van absurditeit in hun dagelijkse werkroutine, vooral met de opkomst van het zogenoemde ‘bullshit jobs’-concept dat door de antropoloog David Graeber werd gepopulariseerd. Hij stelde dat veel mensen in banen zitten die in wezen zinloos zijn en geen waarde toevoegen aan de samenleving. Voor velen voelt de moderne werkplek als een absurde plek waar bureaucratie en routines belangrijker lijken te zijn dan werkelijke resultaten. Het absurdisme biedt een manier om dit gevoel van vervreemding en betekenisloosheid te begrijpen zonder erin vast te lopen.
In plaats van te streven naar een universele betekenis in het werk, moedigt het absurdisme ons aan om betekenis te vinden in de persoonlijke vrijheid die we hebben om onze benadering van dit werk te kiezen, en ons niet te laten vangen door de illusie dat werk per se zin moet hebben in een groter geheel.
6. De terugkeer van existentialisme en absurdistisch denken
Tenslotte zien we dat het existentialisme en absurdisme als filosofische stromingen een heropleving beleven. Jongere generaties lijken steeds meer aangetrokken te worden door de existentiële vragen en onzekerheden die filosofieën zoals het absurdisme onderzoeken. De zinloosheid die Camus beschreef wordt steeds meer gevoeld in een tijd waarin traditionele structuren, zoals religie en ideologie, minder houvast bieden. Mensen zoeken naar manieren om te leven zonder vaste antwoorden, en het absurdisme biedt een krachtig antwoord: het leven heeft geen inherent doel, maar dat maakt ons vrij om er iets van te maken.
Samenvattend, het absurdisme leeft voort in onze tijd door de voortdurende zoektocht naar betekenis in een wereld vol onzekerheden, chaos en snelle veranderingen. Van klimaatverandering tot digitale cultuur en de werkplek, het absurdisme biedt een filosofische lens om deze schijnbaar zinloze aspecten van ons bestaan te begrijpen en zelfs te omarmen.